علی حاتمی؛ سعدیِ سینمای ایران
تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۶۵۹۳۴
میتوان گفت نقطه تفاوت سینمای حاتمی و نوع قلم و نوشتار او در فیلمنامه‌نویسی میان هنرمندان ایرانی، تالیف دراماتیک فرهنگ و هنر کوچه بازاری است.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- زهرا قربانی رضوان؛ سینما به عنوان هنر هفتم، یکی از بخش‌های هنر و جلوه‌های هنری است. این هنر همچون زنجیره‌ای مجموعه رویداد‌ها و حوادث را در قالب زبان و تصویر به هم متصل می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
علی حاتمی فارغ‌التحصیل دانشکده هنر‌های دراماتیک تهران از سال ۱۳۴۸_۱۳۷۴ بیش از پانزده سریال و فیلم سینمایی در کارنامه خود به ثبت رساند. او مولف تمام آثار خود بود و سروده هایش در تیتراژ پایانی آثار موزیکال‌اش خوانده می‌شد. سینما با حضور علی حاتمی رو به تحول رفت. نمایش‌هایی ابتدایی که در اوج سادگی مفرح و نمایشگر تکنیک هایی، چون روحوضی و بیانگر فرهنگ عامیانه زمانه خود بودند. میتوان به جرات گفت علی حاتمی سینمای خود را داشت و کارگردانی مولف بود.
محیط پیرامون این کارگردان سبب علاقه او به هنر و فرهنگ از جمله قصه و موسیقی و شعر و نمایش شد. او در هنرستان هنرپیشگی تهران و بعد‌ها هنرستان آزاد تحصیل کرد. اولین نمایشنامه اش به نام «دیپ» را در سال ۱۳۴۴ در دانشکده هنر‌های دراماتیک به روی صحنه برد و در سال ۱۳۴۵ در تلویزیون ملی استخدام شد.
ورود علی حاتمی به سینما با اولین ساخته خود در سال ۱۳۴۹ با فیلم «حسن کچل» بود. فیلمی که با ذائقه مخاطب دهه۴۰ سازگار بود و فضایی موزیکال و بیانی طنز داشت که به عنوان یکی از نخستین فیلم‌های موزیکال تاریخ سینمای ایران یاد شده است. سال ۱۳۵۱ سه فیلم سینمایی «قلندر»، «خواستگار»، «ستارخان» را در کارنامه خود ثبت کرد.
سال۱۳۵۳ سریال «داستان‌های مثنوی» و سال ۱۳۵۶ «سلطان صاحبقران» را برای تلویزیون ساخت. «سوته‌دلان» نیز از آثار بعدی اوست که در سال ۱۳۵۶ ساخته شد. پس از انقلاب نیز میتوان حضور موثر علی حاتمی را در دنیای تصویر مشاهده کرد. آثاری که هرکدام ماندگار شدند و در حافظه تاریخی مخاطبان باقی ماندند. آثار همچون: «حاجی واشنگتن، کمال‌الملک، جعفر‌خان از فرنگ برگشته، سریال هزاردستان، مادر و دلشدگان» اشاره کرد.
برای مطالعه بخشی از بینش و تکنیک‌های این کارگردان باید گفت:« بیان کنایه‌وار و دوری از صراحت در بیان از ویژگی‌های زبانی آثار ساخته شده حاتمی است. به گونه‌ای که مخاطب با توجه به دانش و هوش خود اصل مطلب را در لایه‌ای بیان کنایه‌وار باید کشف کند. استفاده از کنایه و ابهام کلامی جملاتی ماندگار از میانه آثاراش به یادگار گذاشته است که نمونه‌های آن را در فیلم سینمایی «مادر» به وفور میتوان یافت. ما شاهد زبان شیرین عامیانه و گا‌ها کوچه بازاری که دور از تعارفات رسمی است هستیم. زبانی که مخاطب پسند است و از دل جامعه آن دوره برآمده است. اینجاست که میتوان گفت دقت و ظرافت و حساسیت در بیان و دیالوگ‌نویسی مشخص است و تبدیل به ضرب‌المثل و یا جملاتی ماندگار می‌شود. مشاهده آثار این کارگردان همچپن مطالعه داستان و رمان است. شاهد زبان و بیان کوچه و بازاری و عامیانه در کنار اثار ادیبانه هستیم. به واسطه استفاده از داستان‌های عامیانه و زبان ساده میتوان حاتمی را ایرانی‌ترین فیلمساز نامید. از نمونه‌های این زبان به فیلم‌های «سوته‌دلان» و «مادر» میتوان اشاره کرد.
برای نمونه به ماندگارترین فیلم این کارگردان نگاهی می‌کنیم. فیلم «مادر» از آثار ماندگار حاتمی است که پس از گذشت سال‌ها هنوز هم در حافظه‌ها باقی مانده است و جز آثار شاخص این کارگردان محسوب می‌شود. روایت مادری پیر که در خانه سالمندان نگهداری می‌شود و حال که مرگ خود را نزدیک می‌بیند از فرزندانش می‌خواهد تا او را به خانه باز گردانند و کنار هم تا پیش از مرگ او زندگی کنند. چالش‌های زندگی میان یکدیگر آغاز می‌شود. مادر عاملی است برای استحکام روابط و پیوند دادن فرزندان که در آخر کشکمش‌ها به نزدیکی و مهر تبدیل می‌شود و مادر با خیالی آسوده از دنیا می‌رود. جهانبینی حاتمی از مرگ و نیستی را میتوان در این فیلم مشاهده کرد. مرگ در اینجا هستی دیگری را به تصویر می‌کشد. قرار گرفتن دو شخصیت با تضاد از ویژگی‌های شخصیت‌پردازی این فیلم است. محمد ابراهیم عامیانه و ساده و جلال‌الدین ادیبانه است. نقطه تفاوت سینمای حاتمی و نوع قلم و نوشتار او در فیلمنامه‌نویسی میان هنرمندان ایرانی، تالیف دراماتیک فرهنگ و هنر کوچه بازاری است.
اگر چه نمی‌توان علی حاتمی را در زمره طنزسازان قرار داد، اما رگه‌هایی از شیرین زبانی و طنز دستمایه آثار او است. تکنیک‌های طنزآفرینی بسیاری وجود دارد که مخاطب را جذب اثر می‌کند. یکی از تکنیک‌هایی که بصورت محسوس میتوان در آثار این کارگردان مشاهده کرد خلق موقعیت برای ایجاد فضای طنز است. قرار دادن در موقعیتی که جایگاه افراد تغییر می‌کند. برای نمونه میتوان در فیلم طوقی به واسطه ساده لوحی و سادگی شخصیت موقعیت‌های طنز را مشاهده کرد. فردی که به قبرستان می‌رود و در یک پارادوکس موقعیتی کمیک را ایجاد می‌کند. نمونه دیگر نیز عدم تناسب دیالوگ با شخصیت و ناهمخوانی‌های ایجاد شده زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد.
یکی از ماندگارترین سریال‌های علی حاتمی که مخاطب بسیار زیادی را به خود جذب کرد سریال «هزاردستان» بود. احداث شهرک غزالی که یادگاری از این کارگردان برای اهالی هنر است به واسطه ساخت دکور هزاردستان کلید خورد. شهرکی که اکنون نیز به نام حاتمی یاد می‌شود. نکته جالب آن است که هزاردستان در روز جهانی میراث دیداری و شنیداری در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی یونسکو ثبت شد.
آخرین اثر این هنرمند با نام «جهان پهلوان تختی» آغاز شد که میتوان از آن به عنوان یکی از بزرگترین پروژه‌های سینمایی بعد از هزاردستان دانست که به علت فوت کارگردان به مرحله ساخت نرسید.
علی حاتمی در ۱۴آذر سال۱۳۷۵ به دلیل بیماری سرطان پانکراس چشم از جهان فروبست. «آیین چراغ خاموشی نیست» یکی از ماندگارترین دیالوگ‌های فیلم حاجی واشنگتن است که بر روی سنگ قبر این هنرمند نقش بسته است.
منبع: خبرگزاری دانشجو
کلیدواژه: سینما کارگردان علی حاتمی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۶۵۹۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۵ معلم از ۵ دهه سینمای ایران؛ از پرویز فنی‌زاده تا رضا عطاران
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در دهه پنجاه مهم‌ترین شمایل معلم پرویز فنی‌زاده در «رگبار» بود و در اواخر این دهه فرامرز قریبیان در «جنگ اطهر» نقش معلم انقلابی را ایفا کرد. شاید بتوان گفت تنها در دهه شصت تعداد قابل توجهی کاراکتر معلم به فیلم‌های ایرانی راه پیدا کردند؛ از خسرو شکیبایی در فیلم «رابطه» تا هما روستا در فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» و علی نصیریان در «جاده‌های سرد» و مجید مجیدی در فیلم «شنا در زمستان»، چند نمونه از پرداختن سینمای دهه شصت به شخصیت‌های معلمند. از دهه هفتاد از تعداد فیلم‌هایی که معلم‌ها در آنان نقش محوری ایفا می‌کردند، کاسته شد. آنچه پیش رو دارید مروری است بر ۵معلم به‌یادماندنی سینمای ایران در طول ۵دهه.
دهه پنجاه؛ آقای حکمتی (پرویز فنی‌زاده در فیلم «رگبار»)
به‌یادماندنی‌ترین تصویر معلم در سینمای قبل از انقلاب که معمولا عنایتی به حرفه معلمی نشان نمی‌داد. در فیلم «رگبار» آقای حکمتی معلمی است که به محله‌ای در جنوب شهر آمده است. مدرسه مهم‌ترین و محوری‌ترین لوکیشن فیلم «رگبار» است و فیلمساز تصویری دقیق و پرجزئیات از فضای آموزشی مدارس در ابتدای دهه پنجاه ارائه می‌دهد. اداره‌کردن کلاسی شلوغ با پسربچه‌هایی شیطان مهم‌ترین مشکل آقای حکمتی در نیمه اول فیلم است. فیلم با علاقه‌مندی آقای حکمتی به عاطفه، خواهر یکی از دانش‌آموزان، وارد فضایی عاطفی می‌شود و درنهایت هم با انتقال از مدرسه و ترک محله به پایان می‌رسد. معمولا به انبوه تمثیل‌ها و استعاره‌ها در فیلم «رگبار» اشاره می‌شود و آنچه کمتر به آن توجه شده، تصویر ملموس معلمی است که نمی‌خواهد تن به آنچه هست بدهد. آقای حکمتی یکی از ملموس‌ترین غریبه‌هایی است که نویسنده و کارگردان «رگبار» در طول دوران فعالیت هنری‌اش آفریده است.
دهه۶۰؛ بیژن امکانیان در «دبیرستان»
علی ناصری، معلم زیست‌شناسی در فیلم «دبیرستان» (۱۳۶۶) با ایفای نقش بیژن امکانیان، در دهه‌ای که تعداد زیادی از شخصیت‌های سینمای ایران معلم بودند، به چند دلیل شاخص و به‌یادماندنی است؛ معلمی که خود سابقه اعتیاد داشته و مثل بیشتر معلم‌های سینمای ایران در دهه شصت آرمانگراست و می‌کوشد شاگردانش را از دام اعتیاد بیرون بکشد. فیلم به‌عنوان ملودرامی تلخ، یکی از موفق‌ترین آثار سینمای ایران در دهه شصت است که سال۶۶ سینماروهای زیادی را در شهرستان‌ها جذب سینما کرد. شخصیت سمپاتیک معلم و نحوه برخورد و تعاملش با شاگردان و چهره بیژن امکانیان به‌عنوان یکی از بازیگران مهم دهه شصت، تصویری از «دبیرستان» برای سینماروهای دهه شصت ساخت که دوست‌داشتنی و تأثیرگذار بود.
رامین پرچمی در «ضیافت»(۱۳۷۴)
رامین پرچمی در فیلم «ضیافت» تنها کسی از رفقای دبیرستانی است که از محله‌اش نمی‌رود و نخستین نفری هم هست که به کافه ماطاووس می‌آید تا به عهدی که سال‌ها پیش با رفقا بسته‌اند وفادار باشد. بین شخصیت‌های فیلم «ضیافت»، رامین پرچمی معلم است؛ معلمی که سطح زندگی‌اش از همه رفقا پایین‌تر است و ازدواج نکرده و راز علاقه‌اش به منیر خواهر عبد(پارسا پیروزفر) را هم مکتوم نگاه داشته است. در فیلمی که فرصت کافی برای پرداختن به همه حاضران در کافه ماطاووس ندارد و از نیمه دوم بیشتر بر علی یزدانی (فریبرز عرب‌نیا) و رامین (بهزاد خداویسی) متمرکز است، شخصیت رامین پرچمی به‌عنوان معلمی شریف بیشتر در یادها می‌ماند؛ معلمی که پاسدار رفاقت است و گذشته را فراموش نکرده است.
رضا عطاران در «ورود آقایان ممنوع»۱۳۸۹
تصویری طنز آمیز از معلم در فیلمی کمدی که پرفروش و پرتماشاگر از کار درآمد. رضا عطاران در «ورود آقایان ممنوع» تصویری از معلم در سینمای ایران به نمایش می گذارد که مسبوق به سابقه نبود.مدیر یک مدرسه دخترانه خصوصی با ورود آقایان به مدرسه خود شدیداً مخالف است، اما وقتی دبیر شیمی دانش آموزان المپیادی به علت زایمان، شش ماه مرخصی می‌گیرد، مجبور می‌شود تا یک دبیر جایگزین به دبیرستان بیاورد؛ ولی تلاش وی برای یافتن دبیر المپیاد زن در میانه سال تحصیلی بی‌فایده است و وی مجبور است یک مرد را به عنوان تنها گزینه بپذیرد تا از رقابت المپیاد جا نماند اما ورود این آقای معلم مجرد و بی‌دست‌وپا، و شیطنت دختران دانش‌آموز، و تجرد خانم مدیر جدی و بداخلاق که تا به حال خواستگاری نداشته، باعث ایجاد اتفاقات بسیار خنده داری می‌شود. دختران دانش‌آموز دست به یکی کرده و با کمک پدر یکی از دانش آموزان، اردویی را تدارک می‌بینند تا این دو مجرد میانسال را در روبه‌روی یکدیگر قرار دهند. رضا عطاران در «ورود آقایان ممنوع» یکی از بامزه ترین شخصیت های معلم سینمای ایران را ساخته است.
۲۲۰۵۷
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1901599
ورود دادستان کلاله به موضوع مفقودی «یسنا»